Recensie: Clans of Caledonia

Clans of Caledonia is een spel waarin de spelers in de huid van clans in Schotland kruipen in de periode van de industriële revolutie. Door de opkomst van fabrieken konden steeds sneller grondstoffen bewerkt worden tot waardevollere producten die vervolgens verhandeld konden worden. Het bekendste Schotse voorbeeld is natuurlijk dat van graan lekkere whisky gemaakt kan worden.

Ieder spel begint er mee dat alle spelers kiezen met welke clan ze spelen. Iedere clan heeft zo zijn eigen speciale mogelijkheden waar je je voordeel mee kan proberen te doen. Zo kan de clan Cunningham als enige melk  voor een vast relatief hoog bedrag verkopen, de clan MacKenzie maakt extra lekkere (en dus dure) whisky en de clan Campbell weet het meest efficiënt (en dus goedkoop) fabrieken te bouwen.

Het spel bestaat uit 5 rondes met ieder vier fases. In de eerste fase is een administratieve fase waarin je alles klaar zet voor de nieuwe ronde (denk aan aanvullen van voorraden, gebruikte fiches omdraaien en mannetjes naar huis halen). De tweede fase is het hart van het spel. Hierin voeren de spelers om de beurt acties uit waardoor hun clan welvarender wordt, net zo lang totdat iedereen past.  Ik zal hier zo meer over vertellen. In de derde fase krijgt iedereen inkomsten gebaseerd op wat je tot nu toe hebt opgebouwd. En in de vierde fase krijg je punten.  Aan het begin van het spel worden er uit een voorraad vijf fiches getrokken waarop staat wat er aan het eind van de verschillende rondes gewaardeerd wordt. De ene keer krijg je punten voor bepaalde goederen in je voorraad, de andere keer voor hoeveel mannetjes op het bord hebt staan of voor hoeveel plekjes van een bepaalde waarde je hebt bezet op het bord. Omdat in ieder spel een andere combinatie van fiches kan worden getrokken die ook nog in een andere volgorde kunnen liggen, is ieder spel net even anders.

De kern van het spel is dus de tweede fase waarin je langzaam aan de economische mogelijkheden van je clan steeds verder uitbouwt. Er zijn acht verschillende acties die je kan uitvoeren. Je kan bijvoorbeeld investeren in scheepvaart zodat je ook aan de andere kant van kanalen of lochs kan bouwen of je kan een handelaar inhuren die op de markt goederen voor je kan kopen of verkopen. Of je investeert in het gereedschap van je houthakkers en mijnwerkers zodat ze meer geld voor je verdienen in een ronde.

De belangrijkste actie is dat je tijdens het spel boerderijen, fabrieken of werklui gaat bouwen op het bord. Iedere speler heeft aan het begin van het spel een bordje voor zich liggen met daarop alles wat gebouwd kan worden. Op dit bordje staat ook de bouwprijs aangegeven (een schapenboerderij kost bijvoorbeeld 8 geld, een graanboerderij 18 geld en een whisky-distilleerderij  10 geld). Je moet daarnaast ook nog betalen voor de grond waar je op wil bouwen. De prijs hiervan staat op het bord aangegeven en varieert van 1 tot 6 geld. Zodra je iets bouwt, zie je op het bordje verschijnen wat je aan inkomsten krijgt in de inkomstenronde (dit systeem kennen we uit Terra Mystica). Een melkvee-boerderij levert bijvoorbeeld melk op en een graanboerderij graan. Sommige gebouwen geven je het recht om onbewerkte goederen te verwerken tot bewerkte goederen. Zo kan je van een graan in een whisky-distilleerderij bijvoorbeeld een vat whisky maken en maak je met een kaasmakerij van melk kaas.

De goederen die je zo verzameld kan je vervolgens op verschillende manieren gebruiken. Allereerst kan je ze gaan verhandelen op de markt, zodat je meer geld krijgt waardoor je weer meer acties kan uitvoeren. Maar je kan ze ook gebruiken om handelscontracten mee te vervullen. Je levert dan een bepaalde combinatie van goederen in en krijgt daar een combinatie van punten, geld, handelsgoederen en andere voordeeltjes voor terug. Met de handelsgoederen die je met de contracten kan verzamelen, kan je heel veel punten scoren aan het eind van het spel.

Na vijf rondes is het spel afgelopen en volgt nog een eindwaardering waarin punten vergeven worden voor geld en goederen die je over hebt, voor handelsgoederen, voor wie de meeste contracten heeft en wie de meeste nederzettingen op het bord heeft gebouwd. Wie daarna de meeste punten heeft wint het spel.

…en de waardering

Clans of Caledonia is zware kost voor de liefhebber. Het spel is grotendeels best goed gestroomlijnd en dus makkelijk te leren, maar stiekem zitten er toch best veel kleine regeltjes in die ik de eerste keer niet allemaal goed kon onthouden. In je beurt kan je kiezen uit 8 acties, maar omdat veel van deze acties ook op verschillende manieren uitgevoerd kunnen worden, is het aantal opties dat je hebt vele malen groter. Als je bijvoorbeeld voor bouwen kiest, dan zijn er al 8 verschillende dingen die je kan bouwen en zijn er op het bord eigenlijk ook altijd wel weer meerdere plekken waar je iets kan bouwen. Voor de fanatieke veelspeler is dit genieten geblazen. Het is belangrijk om iets van een strategie te hebben, maar je moet ondertussen flexibel blijven om je aan te passen aan wat de andere spelers doen. Het nadeel hiervan is dat de speelduur flink op kan lopen. Reken vooral op gemiddeld een half uur á drie kwartier per speler. Clans of Caledonia is daardoor een spel dat voor veel mensen te lang zal duren en te ingewikkeld is.

Maar voor mij geldt dat niet. Ik vind het een heerlijk spel. Iedere keer dat ik het doe ontdek ik nieuwe dingen waar ik mijn voordeel mee kan doen. Doordat je iedere keer andere clans en scoretegels gebruikt en ook het bord op verschillende manieren is neer te leggen is bovendien ieder spel anders en heb je iedere keer de kans om weer nieuwe strategieën te onderzoeken. Na ieder potje wil ik eigenlijk het spel meteen nog een keer spelen om nieuwe ideeën uit te proberen.

Auteur: Juma Al-JouJou
Uitgever: Karma Games, 2017
Aantal spelers: 1-4
Leeftijd: vanaf 12 jaar
Speelduur: 90-180 minuten
Prijs: 55 euro