Clans of Caledonia is een spel waarin de spelers in de huid
van clans in Schotland kruipen in de periode van de industriële
revolutie. Door de opkomst van fabrieken konden steeds sneller grondstoffen
bewerkt worden tot waardevollere producten die vervolgens verhandeld konden
worden. Het bekendste Schotse voorbeeld is natuurlijk dat van graan lekkere whisky
gemaakt kan worden.
Ieder spel begint er mee dat alle spelers kiezen met welke
clan ze spelen. Iedere clan heeft zo zijn eigen speciale mogelijkheden waar je
je voordeel mee kan proberen te doen. Zo kan de clan Cunningham als enige melk voor een vast relatief hoog bedrag verkopen,
de clan MacKenzie maakt extra lekkere (en dus dure) whisky en de clan Campbell
weet het meest efficiënt (en dus goedkoop) fabrieken te bouwen.
Het spel bestaat uit 5 rondes met ieder vier fases. In de
eerste fase is een administratieve fase waarin je alles klaar zet voor de
nieuwe ronde (denk aan aanvullen van voorraden, gebruikte fiches omdraaien en
mannetjes naar huis halen). De tweede fase is het hart van het spel. Hierin
voeren de spelers om de beurt acties uit waardoor hun clan welvarender wordt,
net zo lang totdat iedereen past. Ik zal
hier zo meer over vertellen. In de derde fase krijgt iedereen inkomsten
gebaseerd op wat je tot nu toe hebt opgebouwd. En in de vierde fase krijg je
punten. Aan het begin van het spel worden
er uit een voorraad vijf fiches getrokken waarop staat wat er aan het eind van
de verschillende rondes gewaardeerd wordt. De ene keer krijg je punten voor
bepaalde goederen in je voorraad, de andere keer voor hoeveel mannetjes op het
bord hebt staan of voor hoeveel plekjes van een bepaalde waarde je hebt bezet
op het bord. Omdat in ieder spel een andere combinatie van fiches kan worden
getrokken die ook nog in een andere volgorde kunnen liggen, is ieder spel net
even anders.
De kern van het spel is dus de tweede fase waarin je
langzaam aan de economische mogelijkheden van je clan steeds verder uitbouwt.
Er zijn acht verschillende acties die je kan uitvoeren. Je kan bijvoorbeeld
investeren in scheepvaart zodat je ook aan de andere kant van kanalen of lochs
kan bouwen of je kan een handelaar inhuren die op de markt goederen voor je kan
kopen of verkopen. Of je investeert in het gereedschap van je houthakkers en
mijnwerkers zodat ze meer geld voor je verdienen in een ronde.
De belangrijkste actie is dat je tijdens het spel
boerderijen, fabrieken of werklui gaat bouwen op het bord. Iedere speler heeft
aan het begin van het spel een bordje voor zich liggen met daarop alles wat
gebouwd kan worden. Op dit bordje staat ook de bouwprijs aangegeven (een
schapenboerderij kost bijvoorbeeld 8 geld, een graanboerderij 18 geld en een whisky-distilleerderij
10 geld). Je moet daarnaast ook nog betalen
voor de grond waar je op wil bouwen. De prijs hiervan staat op het bord
aangegeven en varieert van 1 tot 6 geld. Zodra je iets bouwt, zie je op het
bordje verschijnen wat je aan inkomsten krijgt in de inkomstenronde (dit
systeem kennen we uit Terra Mystica). Een melkvee-boerderij levert bijvoorbeeld
melk op en een graanboerderij graan. Sommige gebouwen geven je het recht om
onbewerkte goederen te verwerken tot bewerkte goederen. Zo kan je van een graan
in een whisky-distilleerderij bijvoorbeeld een vat whisky maken en maak je met
een kaasmakerij van melk kaas.
De goederen die je zo verzameld kan je vervolgens op
verschillende manieren gebruiken. Allereerst kan je ze gaan verhandelen op de
markt, zodat je meer geld krijgt waardoor je weer meer acties kan uitvoeren.
Maar je kan ze ook gebruiken om handelscontracten mee te vervullen. Je levert
dan een bepaalde combinatie van goederen in en krijgt daar een combinatie van
punten, geld, handelsgoederen en andere voordeeltjes voor terug. Met de
handelsgoederen die je met de contracten kan verzamelen, kan je heel veel
punten scoren aan het eind van het spel.
Na vijf rondes is het spel afgelopen en volgt nog een
eindwaardering waarin punten vergeven worden voor geld en goederen die je over
hebt, voor handelsgoederen, voor wie de meeste contracten heeft en wie de
meeste nederzettingen op het bord heeft gebouwd. Wie daarna de meeste punten
heeft wint het spel.
…en de waardering
Clans of Caledonia is zware kost voor de liefhebber. Het
spel is grotendeels best goed gestroomlijnd en dus makkelijk te leren, maar
stiekem zitten er toch best veel kleine regeltjes in die ik de eerste keer niet
allemaal goed kon onthouden. In je beurt kan je kiezen uit 8 acties, maar omdat
veel van deze acties ook op verschillende manieren uitgevoerd kunnen worden, is
het aantal opties dat je hebt vele malen groter. Als je bijvoorbeeld voor
bouwen kiest, dan zijn er al 8 verschillende dingen die je kan bouwen en zijn
er op het bord eigenlijk ook altijd wel weer meerdere plekken waar je iets kan bouwen.
Voor de fanatieke veelspeler is dit genieten geblazen. Het is belangrijk om
iets van een strategie te hebben, maar je moet ondertussen flexibel blijven om
je aan te passen aan wat de andere spelers doen. Het nadeel hiervan is dat de
speelduur flink op kan lopen. Reken vooral op gemiddeld een half uur á drie
kwartier per speler. Clans of Caledonia is daardoor een spel dat voor veel
mensen te lang zal duren en te ingewikkeld is.
Maar voor mij geldt dat niet. Ik vind het een heerlijk spel.
Iedere keer dat ik het doe ontdek ik nieuwe dingen waar ik mijn voordeel mee
kan doen. Doordat je iedere keer andere clans en scoretegels gebruikt en ook
het bord op verschillende manieren is neer te leggen is bovendien ieder spel
anders en heb je iedere keer de kans om weer nieuwe strategieën te onderzoeken.
Na ieder potje wil ik eigenlijk het spel meteen nog een keer spelen om nieuwe
ideeën uit te proberen.
Auteur: Juma Al-JouJou
Uitgever: Karma Games, 2017
Aantal spelers: 1-4
Leeftijd: vanaf 12 jaar
Speelduur: 90-180 minuten
Prijs: 55 euro
Uitgever: Karma Games, 2017
Aantal spelers: 1-4
Leeftijd: vanaf 12 jaar
Speelduur: 90-180 minuten
Prijs: 55 euro
3 opmerkingen:
Bedankt voor de recensie Dagmar. Het lijkt me een leuk spel. Ik vroeg me wel af of dit spel niet té veel lijkt op Terra Mystica. Ik zie namelijk erg veel overeenkomsten:
- de spelers hebben ongelijke eigenschappen
- een X aantal acties doen en dan passen
- gebouwen bouwen levert de inkomsten die eronder staan
- de varierende tegels die aangeven wat punten oplevert in de betreffende ronde
Ik ben benieuwd hoe jij dit hebt ervaren.
Groetjes Steven
Hallo Steven,
Goede vraag!
Er zijn zeker overeenkomsten tussen Terra Mystica en Clans of Caledonia, maar er zijn ook veel verschillen. Ik vind persoonlijk Clans of Caledonia een stuk toegankelijker en minder abstract dan Terra Mystica. Het spel is daardoor makkelijker te leren en spelen. Het spel komt ook sneller op gang en is iets vergevingsgezinder voor foutjes (je loopt minder snel vast doordat je geïnvesteerd hebt in de verkeerde dingen en daardoor te weinig inkomsten krijgt om je economische motor verder uit te bouwen).
Ik vind dus dat de spellen prima naast elkaar kunnen staan in mijn spellenkast. Maar ik geef onmiddellijk toe dat ik niet de meest kritische spellenkoper ben en dus wel vaker soortgelijke spellen in mijn kast heb staan. Het beste advies is dus om te kijken of je het spel een keer kan spelen voor je beslist of het voor jou ook voldoende toegevoegde waarde heeft om het te willen hebben.
Met vriendelijke groet,
Dagmar
Bedankt voor je antwoord Dagmar.
Ik ben zelf erg gecharmeerd van Terra Mystica en daarom ook geinteresseerd in alles wat daarop lijkt. Goed te lezen dat er ook nog veel verschillen zijn, want dat vind ik ook wel weer belangrijk. Ik ga er eens naar kijken.
Groet Steven
Een reactie posten